GIỚI THIỆU SÁCH: THOÁT KHỎI TÂM TRÍ VÀ BƯỚC VÀO CUỘC SỐNG 

Con người đau khổ. Họ không chỉ đau đớn về mặt thể xác, mà còn hơn thế nhiều. Con người vật lộn với các dạng đau đớn về mặt tâm lí của mình, đó là những tình cảm và suy nghĩ cố chấp, những kí ức khó chịu, những thôi thúc và cảm xúc không mong muốn. Họ nghĩ đến chúng, lo lắng về chúng, bực tức với chúng, đoán trước và sợ hãi chúng. Cuốn sách này nói về việc làm thế nào để chuyển từ đau khổ sang việc dồn hết tâm trí cho cuộc sống. Thay vì chờ đến khi chiến thắng trong cuộc đấu tranh nội tâm với chính mình để cuộc sống của bạn có thể bắt đầu, cuốn sách này nói về một cuộc sống ở hiện tại và trọn vẹn với (mà không phải là bất chấp) quá khứ của bạn, các kí ức của bạn, những nỗi sợ hãi của bạn và nỗi buồn của bạn. 

ACT LÀ GÌ VÀ NÓ GIÚP ÍCH NHƯ THẾ NÀO CHO BẠN?

Cuốn sách này được viết dựa trên Liệu pháp Chấp nhận và Cam kết, hay được viết tắt là ACT (“ACT” được đọc như một từ đơn, chứ không phải từng chữ cái riêng lẻ.) Đây là một phương thức trị liệu tâm lí mới dựa trên cơ sở khoa học, là một phần của “làn sóng thứ ba” trong liệu pháp nhận thức và hành vi (Hayes, 2004). ACT có nền tảng là Lí thuyết Khung Quan hệ (Relational Frame Theory – RFT): một chương trình nghiên cứu cơ sở về cách tâm trí con người hoạt động (Hayes, Barnes-Holmes và Roche, 2001). Nghiên cứu này nói rằng nhiều công cụ mà chúng ta sử dụng để giải quyết các vấn đề dẫn chúng ta đến những cái bẫy tạo nên đau khổ. Nói một cách thẳng thắn, con người đang chơi một trò chơi gian lận mà trong đó tâm trí họ – công cụ tuyệt vời để điều khiển môi trường – chống lại chính chủ nhân của nó. 

Có lẽ bạn đã nhận thấy rằng một số vấn đề khó khăn nhất của mình đã trở nên cực đoan và khó kiểm soát hơn một cách nghịch lí, ngay cả khi bạn áp dụng các ý tưởng về cách giải quyết chúng. Điều này không phải là một ảo ảnh. Nó bắt nguồn từ việc tâm trí của chính bạn đang bị đòi hỏi phải làm những việc mà nó chưa bao giờ có ý định làm. Sự đau khổ là một kết quả. 

Đây có vẻ như là một khẳng định rất kì quặc, đặc biệt là nếu bạn cầm cuốn sách này lên để giúp bản thân vượt qua một số vấn đề tâm lí của mình. Như một quy luật, mọi người tìm đến sách self-help để có các công cụ giải quyết những vấn đề cụ thể như: trầm cảm, lo lắng, lạm dụng chất kích thích, tổn thương tinh thần, căng thẳng, kiệt sức, đau đớn mạn tính, hút thuốc,… Đối với một người bình thường thì khi nói vượt qua những vấn đề này, họ không chỉ ngụ ý đến một mục đích cuối cùng mà còn ngụ ý đến một mục đích đạt được bằng các biện pháp cụ thể. 

Ví dụ, để vượt qua căng thẳng thì dường như việc đầu tiên phải làm là loại bỏ những cảm xúc gây căng thẳng, để bỏ thuốc thì dường như việc đầu tiên phải làm là loại bỏ các ham muốn hút thuốc, để vượt qua rối loạn lo âu thì dường như việc đầu tiên phải làm là học cách thả lỏng tâm tình, hoặc chống lại và thay đổi những suy nghĩ gây nên lo lắng,… Trong cuốn sách này, các mục đích và biện pháp được phân biệt một cách cẩn thận, và bạn sẽ học được rằng rất nhiều trong số những con đường dựa theo lẽ thường giúp cuộc sống trở nên tốt hơn này giờ đây được cho là vừa nguy hiểm vừa không cần thiết trong lí thuyết tâm lí học hiện nay. 

Nếu đang đau khổ vì một vấn đề tâm lí, bạn nên biết rằng nghiên cứu cho thấy ACT có hiệu quả đối với nhiều trở ngại tâm lí thông thường (Hayes, Masuda và nhiều tác giả khác, 2004), và mô hình cơ bản của nó nhận được sự ủng hộ đáng kể (Hayes và nhiều tác giả khác, sắp xuất bản). Chúng ta sẽ thảo luận về các dữ liệu này trong suốt cuốn sách. 

ĐAU KHỔ: HỐ CÁT LÚN CỦA TÂM LÍ 

Giả sử bạn vô tình bắt gặp một ai đó đang đứng giữa một hố cát lún. Không có đoạn dây thừng hay cành cây nào với tới được chỗ người đó. Bạn chỉ có thể giúp đỡ bằng cách giao tiếp với anh ta hay cô ta. Người đó đang hét lên: “Cứu tôi với, đưa tôi ra khỏi đây”, và bắt đầu làm việc mà mọi người thường làm khi mắc kẹt trong cái khiến họ sợ hãi, đó là vùng vẫy để thoát ra. Khi mọi người bước vào cái mà họ muốn thoát ra, có thể là một đám thạch nam hoặc một vũng bùn, thì trong 99,9% trường hợp, hành động đem lại hiệu quả là đi, chạy, bước hoặc nhảy khỏi tình huống rắc rối. 

Khi quan sát một người bị sa lầy trong hố cát lún, bạn sẽ thấy quá trình này bắt đầu diễn ra. Có điều gì hữu ích mà bạn có thể hét to để giúp đỡ người đó hay không? Nếu bạn hiểu cách hoạt động của hố cát lún, bạn sẽ la hét bảo người đó ngừng vùng vẫy, cố gắng nằm thẳng ra để tối đa hóa diện tích tiếp xúc với bề mặt hố cát. Khi ở tư thế này, người đó nhiều khả năng sẽ không bị chìm và có thể lăn mình tới chỗ an toàn. 

Cuộc sống của chúng ta cũng giống như vậy, ngoại trừ việc hố cát lún mà chúng ta đang ở trong, theo một khía cạnh nào đó, thường là vô tận. Khi nào thì hố cát lún của những kí ức đau buồn sẽ hoàn toàn biến mất? Khi nào thì hố cát lún của những lời chỉ trích từ cha mẹ và bạn bè trong quá khứ gây đau khổ cho bạn sẽ biến mất? Ngay lúc này, hãy nghĩ về một khía cạnh tâm lí mà bạn không thích nhất ở chính mình. Hãy dành một chút thời gian để suy nghĩ về vấn đề này. Giờ hãy tự hỏi bản thân: “Đây có phải là vấn đề của mình trong tháng trước hay không? Từ sáu tháng trước? Từ một năm trước? Từ năm năm trước? Chính xác thì vấn đề này đã tồn tại bao lâu rồi?” 

Bạn đã cầm cuốn sách này lên vì một lí do nhất định nào đó. Chúng tôi đoán rằng bạn thấy bản thân bị sa lầy trong một hố cát lún tâm lí nào đó và bạn nghĩ rằng bạn cần sự giúp đỡ để giải thoát chính mình. Bạn đã thử nhiều “giải pháp” mà không thành công. Bạn đã vùng vẫy và chìm xuống. Bạn đau khổ. 

Chúng tôi không viết cuốn sách này để giúp bạn thoát khỏi hố cát lún mà bạn thấy mình đang mắc kẹt trong đó, mà để giúp bạn đồng hành với nó. Chúng tôi viết để làm dịu đi nỗi đau khổ của bạn và truyền cho bạn sự tự tin để sống một cuộc đời có giá trị, giàu ý nghĩ và cao quý. Những vấn đề tâm lí mà bạn đã phải vật lộn trước đây có thể vẫn sẽ tồn tại theo đúng nghĩa (hoặc cũng có thể không), nhưng có quan trọng không khi chúng tồn tại ở dạng không can thiệp vào việc bạn sống cuộc đời của mình tới mức trọn vẹn nhất? 

Cuốn sách này bắt nguồn từ lập trường của lòng trắc ẩn và sự hòa nhập; nó trỗi dậy từ những cuộc vật lộn của chính chúng tôi và các bệnh nhân của chúng tôi. Các câu hỏi bên trên là những điều mà chúng tôi đã tự hỏi mình, đôi khi là từ sâu trong nỗi tuyệt vọng. Chúng tôi tin rằng khoa học đã bắt đầu đem đến một câu trả lời bất ngờ và nó có thể trực tiếp giúp ích cho bạn